Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την συχνότερη κακοήθεια στο γυναικείο πληθυσμό. Περίπου 1 στις 8 γυναίκες διαγιγνώσκονται με καρκίνο μαστού κατά την διάρκεια της ζωής τους (μέση ηλικία διάγνωσης 50ο έτος). Παράγοντες που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού είναι κυρίως: το φύλο (100 φορές συχνότερος στις γυναίκες), το οικογενειακό ιστορικό, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, η ατοκία, η πρόωρη εμμηναρχή, η όψιμη εμμηνόπαυση.
Κλινική εξέταση & αυτοεξέταση
Η ψηλάφηση από την ίδια την γυναίκα (αυτοεξέταση) και από τον ειδικό μαστολόγο, παραμένει σημαντική στη διάγνωση των παθήσεων του μαστού. Παρόλα αυτά η συμβολή της κλινικής εξέτασης στους ασυμπτωματικούς όγκους (<1cm) είναι περιορισμένη (ευαισθησία <50%). Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες Διεθνών Ιατρικών Εταιρειών (American Cancer Society-ACS, National Comprehensive Cancer Network-NCCN, Breast Screen Australia Program-BSAP, National Health System UK-NHS, European Commission Initiative on Breast Cancer-ECIBC, Canadian Cancer Society-CCS), σχετικά με την πρόληψη του καρκίνου μαστού και σε ότι αφορά την αυτοεξέταση, ενθαρρύνεται ως μέτρο ευαισθητοποίησης του γυναικείου πληθυσμού (κάθε 3-4 μήνες), ενώ η μηνιαία αυτοψηλάφηση δεν συστήνεται. Προτείνεται ψηλάφηση από ειδικό ιατρό μεταξύ των 20-39 ετών κάθε 1-3 έτη, ενώ από την ηλικία των 40 ετών και έπειτα, μία κατ’ έτος.
Μαστογραφία
H μαστογραφία αποτελεί ίσως την πιο επιτυχημένη μέθοδο ασυμπτωματικού μαζικού πληθυσμιακού έλεγχου (screening). Η ευαισθησία της ψηφιακής μαστογραφίας για ασυμπτωματικούς (υποκλινικούς) όγκους μικρότερους του 1cm ανέρχεται στο 75%.
Οι περισσότερες σήμερα Διεθνείς Ιατρικές Εταιρείες (ACS, BSAP, NHS-UK, ECIBC, CCS), προτείνουν μαστογραφικό έλεγχος από την ηλικία των 40 ετών κάθε 1-2 έτη, ενώ από τα 50 έως τα 75 έτη κάθε δύο έτη. Σε γυναίκες υψηλού κινδύνου [οικογενειακό ή γενετικό υπόβαθρο (μετάλλαξη BRCA1&2 γονιδίων), ατομικό ιστορικό άτυπης υπερπλασίας των πόρων ή in situ λοβιακού καρκινώματος μαστού], προτείνεται ετήσια μαστογραφία από τα 35 έως τα 80 έτη. Εναλλακτικά σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό προτείνεται έναρξη του ελέγχου 5-10 έτη πριν από την αντίστοιχη ηλικία διάγνωσης καρκίνου μαστού του οικείου προσώπου (όχι όμως νωρίτερα από την ηλικία των 25 ετών).
Υπέρηχος
Το υπερηχογράφημα των μαστών είναι εξέταση συμπληρωματική της μαστογραφίας. Δεν αποτελεί εξέταση προληπτικού ελέγχου, δεν αντικαθιστά την μαστογραφία, ενώ συμβάλει στην διάγνωση των όγκων όπου προκύπτει διαγνωστικό δίλλημα.
Μαγνητική τομογραφία
Η μαγνητική τομογραφία επίσης δεν αποτελεί μέθοδο “screening”, ενώ η χρήση της είναι ιδιαίτερα σημαντική σε επιλεγμένες ομάδες ασθενών όπως: πολυεστιακός ή λοβιακός καρκίνος μαστού, διαγνωστικά διλήμματα που ανακύπτουν από χειρουργικές ουλές του μαστού, πριν την εφαρμογή neo-adjuvant (προ-εγχειρητικής) χημειοθεραπείας, παρακολούθηση μετά από τοποθέτηση ενθέματος σιλικόνης. Η MRI διαθέτει υψηλή διαγνωστική ακρίβεια κυρίως μέσω της εφαρμογής δυναμικών εξετάσεων από τη χρήση παραμαγνητικής ουσίας.
BRCA 1 & 2
Ο γονιδιακός έλεγχος (Breast Cancer-BRCA 1&2) γυναικών με βεβαρημένο ιστορικό (μητέρα ή αδελφή με καρκίνο μαστού, ή εμφάνιση καρκίνου μαστού σε >2 συγγενείς 2ου βαθμού), συμβάλει στην πρωτογενή πρόληψη του καρκίνο του μαστού. Η ανεύρεση θετικών του ενός ή και των δύο γονιδίων σηματοδοτεί την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου μαστού σε ποσοστά από 40% έως 80% αντίστοιχα. Θεραπευτικοί χειρισμοί όπως προφυλακτική (άμφω) μαστεκτομία με τοποθέτηση ενθέματος σιλικόνης στο ίδιο χειρουργείο, πρέπει να συζητούνται με τη γυναίκα.
Ιστοληψία
Η ιστολογική εξέταση της υπό διερεύνηση παθολογίας του μαστού, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της τεκμηρίωση της νόσου. Η λήψη βιοψίας της βλάβης διενεργείται με βελόνες μεγάλου διαμετρήματος (Core, Tru-Cut). Εναλλακτική μέθοδος αποτελεί η παρακέντηση με λεπτή βελόνη (fine needle aspiration-FNA), η οποία προσφέρεται για την λήψη κυτταρολογικού υλικού από κυστικές αλλά και συμπαγές βλάβες. Στις περιπτώσεις όπου η δειγματοληψία με τις παραπάνω μεθόδους κρίνεται επισφαλής, η ανοιχτή βιοψία αποτελεί εναλλακτική μέθοδος μετά από τοποθέτηση οδηγού σύρματος (KOPANS), υπό υπερηχογραφική ή ακτινοσκοπική καθοδήγηση.
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού απαιτεί περισσότερο από κάθε άλλη κακοήθεια την συνεργασία πολλαπλών ιατρικών ειδικοτήτων και την αυστηρή τήρηση των αποφάσεων των ογκολογικών συμβουλίων. Οι άξονες θεραπείας συμπεριλαμβάνουν την τοπική (μαστός), περιοχική (μασχάλη) και συστηματική (ήπαρ, πνεύμονας, οστά) αντιμετώπιση της νόσου. Η χειρουργική του μαστού (ογκεκτομία, τεταρτεκτομία μαστεκτομία) και της μασχάλης (φρουρός λεμφαδένας, λεμφαδενικός καθαρισμός), αποτελούν την βάση της τοπικο-περιοχικής αντιμετώπισης της νόσου. Ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία και ορμονοθεραπεία αποτελούν επιλογές για τον έλεγχο της περιοχικής και συστηματικής νόσου του καρκίνου του μαστού.