Ένας από τους φόβους των έγκυων γυναικών είναι το ενδεχόμενο του πρόωρου τοκετού που δεν θα επιτρέψει στο μωρό τους να αναπτυχθεί πλήρως και θα το φέρει αντιμέτωπο με μια σειρά κινδύνων στο ξεκίνημα της ζωής του.
Άλλωστε, όταν ένα νεογνό είναι πολύ πρόωρο, κινδυνεύει από μεταβολικά προβλήματα, αναπνευστικές δυσκολίες και γαστρεντερικές δυσλειτουργίες, ενώ σε πιο σοβαρές περιπτώσεις ενδέχεται να αντιμετωπίσει ακόμα και εγκεφαλικά και καρδιαγγειακά προβλήματα. Πολλές εγκυμονούσες, αν και προβληματίζονται με την πιθανότητα του πρόωρου τοκετού, δεν γνωρίζουν τι να περιμένουν, ποια σημάδια είναι ανησυχητικά και πώς θα μπορούσαν να προλάβουν την ανεπιθύμητη αυτή εξέλιξη.
Ο πρόωρος τοκετός ορίζεται ως η γέννηση του εμβρύου πριν από την 37η εβδομάδα κύησης. Μπορεί να ξεκινήσει με έντονους πόνους και συχνές συστολές της μήτρας. Αν τα συμπτώματα αυτά δεν αντιμετωπιστούν άμεσα, μπορεί να προκαλέσουν προοδευτική διαστολή του τραχήλου και να οδηγήσουν στην πρόωρη γέννηση. Ο πρόωρος τοκετός αφορά περί το 12% των κυήσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι τέσσερις στους δέκα πρόωρους τοκετούς αποτελούν απόφαση του ιατρού, που βάσει της κατάστασης της εγκύου κρίνει πως η εγκυμοσύνη πρέπει να ολοκληρωθεί πρόωρα. Αυτή η κατάσταση είναι γνωστή ως ιατρογενής προωρότητα.
Το μήνυμα που απηύθυναν οι ειδικοί επιστήμονες της Γένεσις ήταν η σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης για τη θεραπεία της νόσου, που αφορά σε γυναίκες και άντρες.
Παράγοντες κινδύνου και συμπτώματα
Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες κινδύνου για τον πρόωρο τοκετό και ποιες γυναίκες είναι πιο ευάλωτες; Αν και σε πολλές από τις περιπτώσεις το αίτιο του πρόωρου τοκετού δεν είναι σαφές, υπάρχει μια σειρά παραγόντων που θεωρούνται επιβαρυντικοί. Αυτοί είναι η πολύ προχωρημένη ή η πολύ μικρή ηλικία της μητέρας, οι ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας, όπως είναι η δίκερη μήτρα, τα ινομυώματα και η ανεπάρκεια τραχήλου, το ιστορικό προηγούμενης επέμβασης στον τράχηλο της μήτρας, όπως π.χ. η κωνοειδής εκτομή, το ιστορικό πρόωρου τοκετού, αλλά και αίτια όπως η προεκλαμψία, η πολύδυμη κύηση, η πρόωρη ρήξη των υμένων, η πρόωρη αποκόλληση πλακούντα, ο προδρομικός πλακούντας, η ενδομήτρια καθυστέρηση στην ανάπτυξη του εμβρύου, οι λοιμώξεις τόσο του ουροποιητικού όσο και άλλων συστημάτων, και επίσης υποκείμενα νοσήματα της εγκύου, όπως για παράδειγμα η υπέρταση.
Με περιστατικά πρόωρου τοκετού συνδέονται επίσης το κάπνισμα, τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, το ιστορικό αποβολών, αιφνίδιοι τραυματισμοί, αλλά και η αιμορραγία πριν από τις 24 εβδομάδες. Ακόμα όμως και ο ψυχολογικός παράγοντας έχει συσχετιστεί με πρόωρους τοκετούς.
Τι πρέπει όμως να θορυβήσει μια έγκυο, ώστε να αναζητήσει άμεση ιατρική βοήθεια με την υποψία ενός πρόωρου τοκετού; Οι συχνές, συτνονισμένες και τακτικές συσπάσεις της μήτρας είναι ο συνηθέστερος τρόπος εκδήλωσης του απειλούμενου πρόωρου τοκετού. Όμως και άλλα άτυπα συμπτώματα όπως οι κράμπες στη μήτρα που μοιάζουν με στομαχόπονο, η αυξημένη εκροή κολπικών υγρών που παραπέμπει σε πιθανή διαρροή αμνιακού υγρού και ρήξη του αμνιακού σάκου, αλλά και οι αλλαγές στους χαρακτήρες των κολπικών εκκριμάτων, όπως η μεγαλύτερη ποσότητα ή πυκνότητα ή το διαφορετικό χρώμα των κολπικών υγρών, αποτελούν καταστάσεις όπου η έγκυος θα πρέπει να επικοινωνήσει με τον μαιευτήρα της.
Προληπτικός έλεγχος και αντιμετώπιση
Στην πρόβλεψη του ενδεχομένου του πρόωρου τοκετού η γυναίκα έχει πλέον «σύμμαχο» μια σειρά ειδικών εξετάσεων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η μέτρηση του μήκους του τραχήλου της μήτρας με διακολπικό υπερηχογράφημα, η οποία πρέπει να διενεργείται τόσο κατά την εξέταση της αυχενικής διαφάνειας όσο και στην εξέταση του Β’ επιπέδου.
Επίσης, ο έλεγχος βιοχημικών δεικτών, όπως είναι η εμβρυική φιμπρονεκτίνη στις εκκρίσεις του κόλπου με ειδικά κιτ και η οιστριόλη μέσω σιελικού δείγματος, μπορούν να βοηθήσουν στον έγκαιρο εντοπισμό του κινδύνου ενός πρόωρου τοκετού. Καλό είναι να γίνονται και τακτικές εξετάσεις ούρων και καλλιέργειες κολπικού υγρού, ώστε να προλαμβάνονται πιθανές λοιμώξεις που μπορεί να συμβάλουν στην εμφάνιση πρόωρου τοκετού.
Τι γίνεται όμως αν οι εξετάσεις δείξουν πως ο κίνδυνος αυτός είναι αυξημένος; Τότε ο ιατρός έχει στη διάθεσή του τις εξής παρεμβάσεις: τη διακολπική χορήγηση προγεστερόνης, την περίδεση τραχήλου, αλλά και την τοποθέτηση κολπικού πεσσού ανεπάρκειας τραχήλου. Επίσης, ο εντοπισμός και η θεραπεία βακτηριακής κολπίτιδας ή ασυμπτωματικής βακτηριουρίας θα πρέπει να γίνεται προτού συμπληρωθούν 20 εβδομάδες. Η περίδεση τραχήλου συνιστάται όταν υπάρχει σχετικό ιστορικό ή έχει ήδη τεθεί η διάγνωση της ανεπάρκειας του τραχήλου της μήτρας, διενεργείται υπό αναισθησία (γενική ή περιοχική) και μπορεί να είναι προφυλακτική ή επείγουσα. Η διακολπική χορήγηση προγεστερόνης προκρίνεται σε περιπτώσεις εγκύων με ιστορικό πρόωρων τοκετών ή βαρύ τράχηλο.
Στα περιστατικά όπου ένας πρόωρος τοκετός έχει δρομολογηθεί, χορηγείται τοκολυτική φαρμακευτική αγωγή, που στόχο έχει την ανάσχεση ή την όσο το δυνατό μεγαλύτερη καθυστέρηση του πρόωρου τοκετού, ενώ το έμβρυο τίθεται υπό παρακολούθηση με μαιευτικό υπερηχογράφημα και καρδιοτοκογράφημα. Ο ιατρός συχνά επιλέγει ταυτόχρονα να χορηγήσει κορτικοστεροειδή, ώστε το έμβρυο να προετοιμαστεί για τη πρόωρη γέννηση του εμβρύου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Αυτή η παρέμβαση έχει ως στόχο να ωριμάσει περαιτέρω το αναπνευστικό του σύστημα και να ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο εγκεφαλικής αιμορραγίας και νεογνικού θανάτου. Τέλος, αν διαρραγούν οι υμένες, είναι αναγκαία η αντιβίωση για την αποτροπή πιθανής λοίμωξης.
Στις περιπτώσεις πρόωρου τοκετού το νεογνό τοποθετείται σε θερμοκοιτίδα υπό την στενή παρακολούθηση και την αυξημένη φροντίδα των νεογνολόγων, ώστε να λάβει όλη την απαιτούμενη υποστήριξη για την πλήρη ανάπτυξή του και την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων.
Η κλινική ΓΕΝΕΣΙΣ διαθέτει ειδικά εξοπλισμένη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών για νεογνά που χρειάζονται αυξημένη παρακολούθηση ή εντατική νοσηλεία μετά τη γέννηση τους, ενώ όλοι οι παιδίατροι που υποστηρίζουν τις αίθουσες τοκετών και την εν λόγω μονάδα είναι εξειδικευμένοι νεογνολόγοι.
Η στενή συνεργασία με τονγυναικολόγο, ο συνεχής έλεγχος και η διενέργεια των απαραίτητων εξετάσεων μπορούν να προβλέψουν, να προλάβουν ή και να καθυστερήσουν έναν πρόωρο τοκετό προς όφελος του εμβρύου.